Problemi i menaxhimit të mbetjeve vazhdon të jetë një shqetësim serioz në shumë qytete të Shqipërisë, si pasojë e keqmenaxhimit, korrupsionit dhe mungesës së një sistemi efikas riciklimi.
Në lagjet e reja të Durrësit, në periferi të Tiranës dhe në rrugicat e Sukthit, pirgjet me mbeturina grumbullohen si dëshmi të një problemi që askush nuk duket i gatshëm ta zgjidhë.
Kosha të tejmbushur, qese plastike që fluturojnë nga era dhe një re tymi që shpërndahet në ajër pasditeve – kjo është panorama e përditshme për shumë banorë.
“Mbeturinat nuk hiqen rregullisht, nuk ka kosha të mjaftueshëm, vijnë erë të keqe, ndotin ambientin dhe ka kafshë përreth tyre,” thotë Moza, një grua në të pesëdhjetat, e cila jeton në një lagje të Durrësit.
Në Sukth, Drita, një grua e moshuar, ka vënë re një ritual të përsëritur: pas orës pesë të pasdites, dikush ndez një zjarr. Mbetjet digjen, duke krijuar një tym të zi që mbush qiellin mbi shtëpitë njëkatëshe.
Më në veri, në periferi të Tiranës, Shpëtimi, i cili prej vitesh ka parë lumin që rrjedh pranë shtëpisë së tij të mbushet me shishe plastike dhe mbeturina të tjera, ka një shpjegim të thjeshtë: “Duke qenë se jetojmë në zonë rurale, jo e gjithë zona është e mbuluar me kosha mbeturinash,” thotë ai, ndërsa shton se “kjo bën që një pjesë e banorëve t’i hedhin mbetjet në lumë, përrenj dhe venddepozitime të tjera të paligjshme.”
Problemi i mbetjeve në Shqipëri nuk është vetëm estetik. Ai është një përzierje e mungesës së infrastrukturës, indiferencës institucionale dhe praktikave të papërshtatshme të menaxhimit të mbetjeve.
“Menaxhimi i mbetjeve karakterizohet nga mungesa e një sistemi efikas të ndarjes në burim, riciklimit, venddepozitimeve të mbingarkuara – shumica prej tyre jashtë çdo kriteri apo standardi operimi, si edhe një situatë higjeno-sanitare tepër shqetësuese,” shprehet eksperti i mjedisit Redion Gjoka. “Pa harruar edhe mungesën e transparencës në mënyrën se si trajtohen mbetjet urbane dhe industriale,” shton ai.
Pavarësisht ankesave të qytetarëve të ardhura në Faktoje.al për çështjen e djegies së mbetjeve, Bashkia e Durrësit tha në një përgjigje me shkrim se depozitimi i mbetjeve në landfillin e Sharrës vazhdonte normalisht.
“Bashkia e Durrësit, pas grumbullimit, i transporton mbetjet drejt Landfillit të Sharrës në Tiranë. Nuk kemi pasur shqetësime për depozitimin e mbetjeve në Landfillin e Sharrës, as nuk kemi dijeni nëse landfilli është duke u mbushur për mungesë kapaciteti mbajtës. Nuk kemi pasur raste të refuzimit të mbetjeve nga koncesionari, pasi kemi qenë korrektë me likuidimin e situacioneve, sipas Akt-Marrëveshjes së lidhur midis palëve,” argumentoi Bashkia e Durrësit.
Një kërkesë për koment drejtuar Bashkisë së Tiranës nuk mori përgjigje deri në publikimin e këtij shkrimi.
Sipas INSTAT, në Shqipëri çdo vit gjenerohen më shumë se 800 mijë tonë mbetje urbane. Përmes një pyetësori të publikuar përmes platformës ECR, Faktoje.al komunikoi me dhjetëra qytetarë, ku 87% e tyre e vlerësojnë negativisht situatën me mbetjet në zonën ku jetojnë. Të dhënat e anketës tregojnë se 57% e qytetarëve listojnë si problem kryesor mbeturinat rreth kontenierëve të mbetjeve.
“Mungesa e koshave të mbeturinave që të përballojnë fluksin e të gjithë lagjes sjell tejmbushjen e koshave që ndodhen pranë pallatit tonë dhe hedhjen e mbeturinave përreth koshit,” shprehet Arjeta nga Tirana, ndërsa shton se hedhja e mbetjeve ushqimore nga restorantet që ndodhen afër pallatit e bën situatën edhe më të papranueshme.
“Kur makina e plehrave vjen të marrë mbeturinat, pjesa më e madhe e tyre bie në tokë dhe mbetjet e lëngshme mbeten në rrugë, duke krijuar një erë të padurueshme,” thekson ajo.
Eksperti i mjedisit, Lavdosh Ferruni, shprehet se kriza e menaxhimit të mbetjeve në Shqipëri vjen si pasojë e politikave të gabuara.
“Situata e rënduar e mbetjeve është rezultat i politikës së trajtimit të tyre nëpërmjet incenerimit në Shqipëri, gjë që bëri të braktisej praktika e nisur e riciklimit të mbetjeve,” tha ai. “Kjo automatikisht shton vëllimin e mbetjeve në landfillet e pakta që ka vendi me standarde të pranueshme, duke çuar në një krizë të mprehtë të menaxhimit të mbetjeve në pak vite,” shtoi Ferruni.
Edhe pse problemet më të theksuara me menaxhimin e mbetjeve shfaqen në qytete të mëdha si Tirana, Durrësi, Vlora, Shkodra, Fieri dhe Elbasani, eksperti Redion Gjoka thekson se abuzimet më të mëdha në këtë sektor ndodhin në qytete të vogla.
Gjoka nënvizon një listë të gjatë problemesh, si mungesa e investimeve dhe infrastrukturës, keqmenaxhimi dhe korrupsioni, mungesa e një sistemi riciklimi, turizmi masiv, mungesa e kontrollit, mungesa e pastrimit të rregullt, venddepozitimet e paligjshme dhe ndotja.
“Rastet e inceneratorëve janë vetëm maja e ajsbergut,” tha ai, ndërsa shtoi se “në të gjitha bashkitë, pa përjashtim, menaxhimi i mbetjeve është një nga proceset ku mbi-faturohet, ndërkohë që nuk ka asnjë kontroll dhe përmirësim të cilësisë”.
“Politikat e viteve të fundit janë bazuar në fushata, të cilat kanë efekte të përkohshme dhe nuk ndikojnë në një ndryshim cilësor të situatës,” shtoi Gjoka.
Sipas 65% të të anketuarve që plotësuan pyetësorin e Faktoje.al, bashkitë nuk po bëjnë mjaftueshëm për heqjen e mbeturinave.
“Duhet ndërhyrje e menjëhershme për të investuar në menaxhimin e mbetjeve dhe për të inkurajuar përsëri riciklimin dhe elementët e tjerë parësorë të hierarkisë së menaxhimit të mbetjeve, si parandalimi dhe ripërdorimi,” shprehet Lavdosh Ferruni.
Ndërsa eksperti Redion Gjoka propozon një sërë masash, duke nisur nga ndarja në burim e mbetjeve dhe më pas riciklimi, përfshirë politika për reduktimin e mbetjeve nga produktet që importojmë, monitorimin dhe transparencën në shërbimet e pastrimit, mbylljen e venddepozitimeve dhe përshtatjen e tyre në stacione transferimi, ku mbetjet e refuzuara përpunohen për të prodhuar lëndë djegëse alternative./ Ilda Hoxha /Faktoje.al /
