Frika më e madhe me të cilën përballet çdo komandant në njërën prej nëndetëseve britanike të armatosura me armë bërthamore është nëse anija gjendet nga rusët. “Unë mund t’ju them kategorikisht se parandaluesi bërthamor britanik nuk është gjurmuar kurrë nga një nëndetëse ruse”, tha një burim i lartë i Marinës. Nëndetëset e klasit Vanguard konsiderohen praktikisht të pamundura për t’u zbuluar për shkak të nënshkrimit të tyre të ulët akustik. Pas çdo misioni, kapitenit të nëndetëses i kërkohet t’u konfirmojë oficerëve të lartë se nëndetësja nuk është zbuluar. Të dhënat nga patrulla dhe hidrolokatori dërgohen në Ministrinë e Mbrojtjes dhe kontrollohen me kujdes për anomali.
Aftësia e tyre për të mbetur të pazbuluar është jetike sepse katër nëndetëset që janë të armatosura me raketa balistike Trident II D5 janë i vetmi parandalues bërthamor që ka Britania. Presidenti Putin, nga ana tjetër, ka një arsenal të madh bërthamor dhe mund t’i nisë nga toka, deti dhe ajri. Javën e kaluar, udhëheqësi rus njoftoi se kishte urdhëruar forcat e tij parandaluese bërthamore të ishin në gatishmëri të lartë. “Ne vazhdojmë ta shikojmë këtë nga shumë, shumë afër, siç mund ta imagjinoni”, tha të enjten një zyrtar i lartë i mbrojtjes amerikane.
Sa armë ka Putini?
Rusia ka më shumë koka bërthamore me 4,477, nga të cilat 1,588 janë koka strategjike, duke përfshirë 812 raketa balistike me bazë tokësore, 576 të lëshuara nga nëndetëse dhe 200 baza bombarduese të rënda. Putini gjithashtu mund të përdorë armë taktike të cilat janë më të vogla dhe të përdorura nga artileria në tokë ose të hedhura nga avionët – dhe zakonisht mund të shkatërrojnë një stadium futbolli – megjithëse do të kishte një shtëllungë të konsiderueshme dhe ndotje lokale. Raketat e tij strategjike, të lëshuara nga nëndetëset ose nga siloset e raketave me bazë tokësore ose lëshuesit e lëvizshëm, mund të përshkojnë një qytet.
Si janë vendosur armët bërthamore të Rusisë?
Ushtria zotëron dy lloje bombarduesish të rëndë me aftësi bërthamore: Tu-160 Blackjack dhe Tu-95MS Bear-H, të cilët mund të hedhin bomba nga qielli. Marina ruse operon dhjetë nëndetëse të armatosura me energji bërthamore, me raketa balistike me majë bërthamore. Ata kanë dy klasa: pesë nëndetëse Delta III dhe IV, e para e zëvendësuar nga pesë nëndetëse Borei. Secila prej tyre mund të mbajë 16 raketa balistike. Një nga flotat e nëndetëseve ruse është e vendosur në Paqësor, në gadishullin Kamchatka, dhe tjetra është në Detin Barents. Rusia ka raketa balistike ndërkontinentale të bazuara në silo (ICBM) – “silo” që i referohet një vrime të thellë në tokë që mban një raketë – dhe ICBM të lëvizshme. Gjatë Luftës së Ftohtë, si Moska ashtu edhe Uashingtoni punuan në zhvillimin e sistemeve të artilerisë që mund të gjuanin predha bërthamore taktike në fushën e betejës. Në vitin 2017 Rusia kreu një lëshim provë të një ICBM me bazë siloje – e njohur në NATO si SS-27. Topol-M, i cili mund të mbajë një kokë të vetme me një rendiment prej 800 kilotonësh, ka një rreze maksimale të raportuar prej rreth 6,835 milje. ICBM-të e lëvizshëm përfshijnë SS-25 – njëri prej të cilëve u shkrep në korrik 2019. Thuhet se RT-2PM Topol që mund të lëvizet në rrugë, i njohur si SS-25 Sickle, u shkrep nga poligoni qendror i praktikës shtetërore Kapustin Yar në rajonin e Astrakhanit.
Cilat janë hapat e Putinit për lëshimin e armëve bërthamore?
Ndryshe nga amerikanët me pesë nivele të kushteve të mbrojtjes, rusët kanë katër. Njoftimi i Putinit se po i vinte armët e tij në “gadishmëri speciale” besohej nga ekspertët se do të thoshte se ai i kishte zhvendosur ato nga niveli i parë (“konstant”) në nivelin e dytë të gatishmërisë (“i ngritur”) ende pa gatishmëri të plotë. Zyrtarët britanikë dhe amerikanë nuk janë të bindur, me një zyrtar të mbrojtjes amerikane që tha të enjten mbrëma se “nuk është ende plotësisht e qartë për ne se çfarë nënkuptonte ai drejtim”. Niveli “në ngritje ” u thotë komandantëve se Putini dëshiron opsionin “në dispozicion” dhe ata duhet të jenë gati për të qëlluar. “Rreziku ushtarak”, i radhës, sugjeron se Rusia beson se mund të goditet nga një sulm bërthamor dhe delegon përgjegjësinë për të qëlluar. Niveli përfundimtar (“i plotë”) tregon për një luftë aktive bërthamore.
Cili është procesi për lëshimin e armëve bërthamore?
Shumica e vendeve me aftësi bërthamore pretendojnë se kërkojnë dy persona në pika të caktuara në procesin e përdorimit bërthamor. Putini nuk ka gjasa të ketë një buton të madh të kuq që ta shtypë; ka më shumë gjasa që ai t’u jepte urdhra komandantëve të tij që ua transmetonin mesazhin përgjegjësve të armëve. Në Britani, nëse kryeministri është ende gjallë dhe ka vendosur të lëshojë raketa nga nëndetësja, një sinjal i koduar dërgohet në nëndetëse. Kapiteni në nëndetëse duhet të deshifrojë sinjalin dhe kjo do të drejtojë natyrën e përgjigjes. Fillon “zinxhiri i qitjes”, në të cilin personeli ka misione individuale dhe oficeri komandues bërtet “stacione veprimi, raketa për lëshim strategjik”. Oficeri i inxhinierit të armëve dhe zëvendësi i tij janë dy të vetmit që kanë akses në një kasafortë në nëndetëse që mban një këmbëzë të kuqe.
A mund të ndalet një armë bërthamore?
Perëndimi do ta dinte pothuajse menjëherë nëse Putini do të kishte vendosur të lëshonte një armë bërthamore sepse nënshkrimi i nxehtësisë infra të kuqe që prodhon do të merret nga satelitët. Sistemet e tjera të inteligjencës do të llogaritnin shpejt trajektoren e raketës bazuar në telemetrinë ose sinjalet elektronike që ajo lëshon. Kjo do t’u mundësonte komandantëve britanikë ose amerikanë të përcaktojnë se ku po shkon raketa dhe cila është pika e saj e synuar. Si pjesë e stërvitjes vjetore të NATO-s, Mburoja e Fortë, në brigjet e Skocisë, aleanca perëndimore ka praktikuar mbrojtjen kundër raketave balistike. Disa ekspertë vënë në pikëpyetje nëse sistemet e kufizuara të raketave anti-balistike të Amerikës do të ishin në gjendje të kapnin koka luftarake të shumta ruse, me mashtrime që mund të lëshohen në të njëjtën kohë për të ngatërruar sistemet aleate.
Cilat vende të tjera i kanë ato?
Nëntë vende kanë armë bërthamore: Kina, Franca, Rusia, SHBA, Britania e Madhe, India, Pakistani, Izraeli dhe Koreja e Veriut. SHBA, Rusia dhe Britania kanë të gjitha më pak koka bërthamore se sa në 1991. Ukraina ishte për pak kohë fuqia e tretë më e madhe bërthamore në botë, por u çarmatos në vitin 1996 në këmbim të garancive të sigurisë nga Perëndimi dhe Rusia se do të respektohej sovraniteti i saj.
Si do të dukej një luftë bërthamore?
Në fundin më ekstrem, një luftë bërthamore mund të çojë në zhdukjen e qyteteve të tëra dhe miliona vdekje, qoftë nga ndikimi i shpërthimit fillestar ose nga efektet e vonuara, të tilla si rrjedhjet radioaktive dhe efekte të tjera mjedisore. Një raketë tipike balistike ndërkontinentale – ajo që arrin nga Rusia në Evropë ose SHBA – ka një kokë lufte me një rendiment shpërthyes nga 300 deri në 800 kiloton. Ekspertët thonë se 300 kiloton janë të mjaftueshëm për të shkatërruar Londrën, Uashingtonin apo Parisin.
Armët më të vogla, për shembull një armë artilerie vetëlëvizëse ruse 2S7 Pion, mund të mbanin deri në katër predha bërthamore 203 mm që mund të eliminonin objektivat në një distancë prej 22 miljesh. Ai mund të lëshojë një predhë me rendiment prej rreth një kiloton, ekuivalent me një mijë ton TNT. Një raketë Iskander, e cila ka një rreze veprimi prej rreth 310 milje, mund të përdoret për të shkrepur një armë bërthamore me rendiment nga pesë deri në 50 kiloton. Në termat e sotëm, bombat e hedhura në Hiroshima dhe Nagasaki kishin një “rendiment të ulët”, përkatësisht ekuivalentin me rreth 15 kiloton dhe 20 kiloton dinamit.
“Rusia është i vetmi vend në Tokë që ruan një aftësi bërthamore për të shkatërruar Shtetet e Bashkuara,” tha në 2015 gjenerali Mark Milley, kryetar i shefave të përbashkët të shtabit amerikan.
Philip Ingram, një ish-oficer i inteligjencës ushtarake, tha se një konflikt bërthamor mund të fillojë i vogël. “Nëse Putini do të donte të ushtronte presion mbi NATO-n, ai mund të përdorte një armë taktike brenda Ukrainës, ndoshta në zonën e Çernobilit dhe më pas të fajësonte ukrainasit duke e ditur mirë se Perëndimi do ta dinte saktësisht se çfarë kishte bërë”, tha ai. Më vonë ai mund të synojë një vend të BE-së që nuk është një fuqi bërthamore për të sinjalizuar përshkallëzimin. “Shkallët e përshkallëzimit mund të ngjiteshin vërtet shumë shpejt”, tha Ingram.
Sa e mundshme është një luftë bërthamore?
Shumica e ekspertëve besojnë se kjo nuk do të ndodhte kurrë sepse ndikimi do të ishte kaq katastrofik. Gjenerali Sir Richard Shirreff, autor i Luftës me Rusinë dhe bashkëthemelues i Strategia Worldwide, tha: “Duhet të jemi kaq të kujdesshëm që të mos jemi alarmues, por gjithashtu duhet të jemi realistë. Putini ka thënë se kushdo që “përpiqet të na pengojë” do të përballet me “pasojat që nuk i keni hasur kurrë në historinë tuaj”, në fakt një kërcënim se ai do të përdorë armë bërthamore. Ai ka rritur gatishmërinë e forcave të tij bërthamore.”
Kritike për shmangien e luftës bërthamore, sipas Shirreff, është parandalimi efektiv me forcat konvencionale në Evropën Lindore. Kjo do të ishte “forca ushtarake që mund të luftojnë dhe të mbajnë rusët nëse ata sulmojnë, por mbi të gjitha për të bindur Putinin që të mos sulmojë në radhë të parë”, tha ai. Parandalimi bërthamor mbetet kyç; “Putini ka treguar se ai gjithmonë do të shkojë një hap më tej. Mënyra e vetme për ta penguar këtë është forca”, shtoi Shirreff.
A do të sulmonte Britania e Madhe Rusinë së pari me armë bërthamore?
Nuk ka gjasa. Mbretëria e Bashkuar është qëllimisht e paqartë se kur, si dhe në çfarë shkalle do të përdorte armët e saj. Vetëm kryeministri mund të autorizojë përdorimin e armëve bërthamore edhe nëse ato vendosen si pjesë e një reagimi të NATO-s. Mbretëria e Bashkuar thotë se ato do të përdoren “vetëm në rrethana ekstreme të vetëmbrojtjes, duke përfshirë mbrojtjen e aleatëve tanë të NATO-s”. Profesor Andrew Futter, një akademik i lartë i Universitetit të Leicester-it dhe ekspert kryesor i armëve bërthamore, tha se ishte e vështirë të parashikohej një sulm britanik nëse nuk kishte një kërcënim serioz. “Armët bërthamore të Mbretërisë së Bashkuar kanë më pak vlerë taktike – përdorim në fushëbetejë – sesa shtetet e tjera të armatosura bërthamore, sepse përdorimi i tyre do të largonte pozicionin e nëndetëses dhe kështu do të komprometonte vlerën e saj strategjike”, tha ai.
Si mund të mbroheni nga një armë bërthamore?
Mbretëria e Bashkuar hoqi dorë nga mbrojtja e saj civile kombëtare kundër sulmit bërthamor shumë vite më parë, sepse ishte shumë e vështirë dhe e shtrenjtë. Ekziston një bunker nën Whitehall ku udhëheqësit mund të shkonin dhe të drejtonin një luftë, por nuk ka mbrojtje për shumicën prej nesh. Sidoqoftë, koha do të ishte e shkurtër. Një ICBM e gjuajtur nga Rusia mund të arrijë në Britani në rreth 20 minuta. Të qenit nën tokë dhe pas mureve prej betoni do të zvogëlonte cenueshmërinë e një individi, tha Futter. “Por shpërthimi është vetëm një kërcënim, pasi rrezatimet do të kishin gjithashtu një ndikim shkatërrues, si dhe çështjet afatgjata si furnizimet me ushqime, aksesi në ujë të pastër, ilaçe dhe infrastrukturë tjetër kyçe”, tha ai.
