Ekspertë dhe aktivistë mjedisorë në Shqipëri thonë se po bëhet gjithnjë e më real shqetësimi për ndërtimet në zonën bregdetare pas rishikimit të kufijve të zonave të mbrojtura nga qeveria në janar të këtij viti.
Shqetësimi lidhet me lejet për fshatra dhe resorte turistikë që prekin pasuritë natyrore si në zonën bregdetare të Adriatikut edhe të Jonit.
Qeveria u ka dhënë statusin e investitorit strategjik projekteve me politika që sipas saj nxisin zhvillimin e turizmit dhe thithjen e investimeve, por ekspertët e natyrës thonë se modelet nuk premtojnë mbrojtje të territorit dhe zhvillim të qëndrueshëm.
Gjiri i Manastirit, pak kilometra larg Sarandës, një plazh gati i paprekur nga ndërtimet ku pushonin qindra pushues çdo ditë në sezonin veror tani po mbyllet për publikun për shkak të punimeve që kanë nisur për një resort turistik.
Pjesa që deri në janar të këtij viti përfshihej në zonën e mbrojtur të Parkut Kombëtar të Butrintit u hoq dhe qeveria miratoi lejen për ndërtim në një sipërfaqe prej rreth 53 mijë metrash katrorë, të strukturave akomoduese siç paraqiten në faqen zyrtare të projektit.
Leje të tjera siç tregojnë vendimet e Komitetit të Investimeve Strategjike janë dhënë apo janë në proces miratimi në zonën nga Kanali i Cukës në Kepin e Stillos në skajin më jugor të kufirit me Greqinë për resorte apo fshatra turistikë dhe investitorët po nisin të vënë muret e ndalim -kalimit për publikun.
Siç tregojnë pamjet afër Pemës së Thatë në Ksamil punimet po vazhdojnë në ndërtimin e një fshati tjetër turistik .
Ndërtimet pritet të prekin këtë zonë të bregdetit që në periudhën e komunizmit ruhej me roje kufitare për shkak të afërsisë me brigjet greke të Korfuzit, ku modeli i mbrojtjes së natyrës dallon dukshëm nga territori shqiptar.
“Të gjitha zonat bregdetare shqiptare janë të cënuara nga vendimi i qeverisë shqiptare për rishikimin e kufijtve të zonave të mbrojtura”, thotë profesori i Fakultetit të Shkencave të Natyrës në Universitetin e Tiranës Ferdinant Bego.
“Copëza brenda zonave të mbrojtura janë hequr nga territori i zonës së mbrojtur dhe konsiderohen si zona të lira ku mund të ketë zhvillim. Pyetja është si është e mundur që zona të mbrojtura ku ne duam të mbrojmë trashëgiminë natyrore, kapitalin natyror ku mbështetet e sotmja dhe e ardhmja e brezave që duan të jetojnë në këtë vend të cënohen kaq thjesht, me një vendim të paarsyetuar dhe mbi të gjitha të pakonsultuar”.
Ndërsa biologu Aleko Miho thotë se rishikimi i zonave të mbrojtura është një proçes normal por ky i fundit në Shqipëri u bë sipas tij i shpejtuar.
“Rishikimi i zonave të mbrojtura është një nevojë e kohës , sepse zonat e mbrotjura gjithmonë rishikohen. Ne e përshëndetëm në këtë drejtim, por ishikimi i shpejtuar siç u bë nuk ishte në frymën moderne të rishikimit të zonave të mbrojtura. Ajo që u bë, pavarësisht me një grup të kufizuar ekspertësh, që nuk mund të them se ishin të këqinj por koha e tyre e pamjaftueshme, vlerësimi pamjaftueshëm ishte i nxituar”.
Ajo që është më e keqja thotë më tej zoti Miho është se këto zona që hiqen i jepen zhvillimit.
“Atje pastaj justifikohet ndërtimi aeroportit, diku ndërtimi resortit,të cilat jo më mbrojnë por e përkeqësojnë mbrojtjen siçndodh me Nartën, siç ndodhi me Kune Vainin, me Talen në Lezhë , si edhe në Butrintin më tej.”
Vendet europiane kanë legjislacion të fortë për zonat e mbrojtura thotë për Zërin e Amerikës Ferdinant Bego ndërsa në Shqipëri kjo mungon.
“Brenda Bashkimit Evropian ekzistojnë dy direktiva ajo e habitateve dhe ajo për mbrojtjen e shpendëve të cilat bëjnë që çdo lloj investimi, jo vetëm në brendësi por edhe në afërsi të zonave të mbrojtura që janë pjesë e rrjetit “Natyra 2000” siç janë edhe zonat e mbrojtura në Shqipëri pjesë e rrjetit “Emerald” (për vendet kantidate) dhe më pas do bëhen pjesë e rrjetit “Natyra 2000” kur vendi të pranohet në Bashkimin Evropian nuk mundet të bëjnë invstimet dhe as të fillojnë pa vlerësimin mjedisor. Që në fazën e fizibilotetit kur bëhet plani bëhet ajo që quhet vlerësim i posaçëm mjedisor. Ne këtë nuk e kemi futur në legjsilacionin shqiptar akoma .Kjo mungesë ligjore në Shqipëri e bën Ligjin për Investimet Strategjike që të prevalojë mbi interesin për ruajtjen e mjedisit, natryës dhe biodiveristetit dhe çdo lloj investirori ta ketë shumë të lehtë të marrë lejen për të ndërtuar.”
“Jemi shumë vonë kësaj fryme të zhvillimit të zonave bregdetare thotë profesor Aleko Miho i cili është kritik me modelin aktual të fshatrave turistikë që ndërtohen në bregdet. Ndryshe është t`i japësh kredi të buta një fshati që është atje si Borshi psh të zhvillohet , në vend që ai të emigrojë të jetojë atje, të presë turistë, të zhvillojë turizmin familjar, agroturimzin sesa atë ta lësh , ose ti bësh një shesh të bukur se kanë filluar tani ca sheshe të bukura të bëhen në fshat ,dhe të neërtosh në krah të tij një fshat turistik që queht modern. Ai është fshat për të pasurit pasi vështirë se një njeri me të ardhura normale shkon atje në vila të shtrenjta që po ndërtohen”.
Modelet që po krijohen thotë profesori i shkencave të natyrës Ferdinant Bego nuk është në të mirën e zonave të mbrojtura.
“Nuk mundet që Shqipëria të adoptojë modele të tilla që kanë dështuar në vende që kanë bërë gjëra të tilla .Ne nuk mund të kthehemi në modele lavatriçesh betoni me mendimin që po zhvillojmë vendin tonë.”
Ndërsa rishikimi kufijve të zonës bregdetare joniane ka ngjallur shumë debate edhe në zonën e Parkut Divjakë- Karavasta kanë ndodhur ndryshime të kufijve.
Drejtori i Agjensisë së Zonave të Mbrojtura të këtij Parku Ardian Koçi flet për këto ndryshime.
“Ne kishim propozuar që të futeshin brenda kufijve të parkut edhe deltat e lumenjve që u futën pjesërisht, por u hoq një pjesë e tokave bujqësore edhe zona urbane e Divjakës. Unë kam qenë personalisht që të qëndronte pasi do kishim mundësi të kontrollonim edhe pjesën urbane të parkut. Por kemi një zhvillim pozitiv sepse brenda parkut është futur një pjesë e madhe e detit që folezohet nga breshkat detare. Duke e future këtë pjesë brenda zonës qëndrore të Parkut ne kemi mundësi të kontrollojmë edhe peshkimin në këtë zonë.”
Qeveria shqiptare e lidhi vendimin e rishikimit të zonave të mbrojtura në janar të këtij viti me një punë të gjatë në terren për të përditësuar zhvillimet në territor pas ndryshimeve në 30 vitet e fundit.
Qeveria premtoi plane menaxhimi dhe strategji të kordinuara për zhvillimin e qëndrueshëm të zonave të mbrojtura që zënë rreth 21 % të territorit të vendit.
