Nedda, personazhi kryesor femër i “Pagliacci” të Leoncavallos, duhet të vdesë në vend që të përmbushë ëndrrën për dashurinë e vërtetë. Sopranoja Ermonela Jaho, e cila bën debutimin e saj në rolin e saj në Shtëpinë e Operës Mbretërore të Londrës këtë muaj, ka zbuluar se personazhi është më kompleks nga sa mendonte në fillim.
“Ajo është mjaft e fortë për të luftuar deri në vdekje për lirinë e saj,”-tha Jaho në një intervistë telefonike.
“Ajo nuk e humb kurrë dritën brenda saj.”
Sopranoja shqiptare, 48 vjeçe, ka bërë për vete publikun në të dy anët e Atlantikut me thellësinë dhe autenticitetin e interpretimeve të saj, veçanërisht në realizmin e veprave “verismo” të Verdit dhe Puçinit. Portretizimi i saj i personazhit Violetta në “La Traviata” është një rol nënshkrimi që e solli atë në qendër të vëmendjes ndërkombëtare pasi u hodh në një njoftim të shkurtër në Shtëpinë e Operës Mbretërore në 2008. (Ajo do të kthehet në veprën e Verdit në Metropolitan Opera në janar). Skena e Londrës solli gjithashtu debutimin e saj si Suor Angelica në “Il Trittico” të Puccinit, të cilin ajo do ta këndojë në Gran Teatre del Liceu të Barcelonës në dhjetor. Jaho u zgjodh për t’u shfaqur në dokumentarin “Fuoco Sacro”, tani duke luajtur në stacionin televiziv franko-gjerman Arte. Prillin e ardhshëm, ajo do të kthehet në Operën Mbretërore për të kënduar rolin e Liù në “Turandot” të Puccinit, të cilin e regjistroi për labelin Warner Classics nën drejtimin e Antonio Pappano.
Dhe në Operën Mbretërore nga e marta deri më 20 korrik, audienca do të ketë mundësinë ta përjetojë atë në faturën e dyfishtë të Damiano Michieletto-s për “Pagliacci” dhe “Cavalleria Rusticana” të Mascagni-t, parë për herë të parë në 2015.
Në “Pagliacci”, roli i sopranos kërkon fleksibilitet dhe gamë të jashtëzakonshme. Historia fokusohet në një trupë teatrore në Kalabrinë e shekullit të 19-të. Vepra krijon një litar metadramatik kur bashkëshorti i Neddës, Canio, hakmerret për pabesinë e saj.
“Kjo është vërtet vërtet thelbësore,” tha dirigjenti.
“Ndonjëherë pjesa thuajse flitet, dhe më pas ajo bëhet mbresëlënëse dhe dramatike.”
Znj. Jaho sheh një sfidë në përcjelljen e kompleksitetit të personazhit të saj brenda dramës me dy akte.
“Duhet të luani të gjitha këto letra, të gjitha këto emocione dhe të lexoheni nga publiku në pak kohë,” tha ajo.
Sopranoja filloi të asimilonte kulturën italiane në moshën 17-vjeçare, kur u zgjodh nga sopranoja Katia Ricciarelli për të studiuar në akademinë e saj në Mantua, Itali. Zonja Jaho vazhdoi të regjistrohet në Accademia Nazionale di Santa Cecilia në Romë, ku studioi me Valerio Paperi. Ajo u stërvit edhe nga basi Paolo Montarsolo.
“Doja t’u dëshmoja të gjithëve se edhe nëse vij nga Shqipëria, mund të flas gjuhën tuaj, mund të këndoj muzikën tuaj,” tha Jaho, e cila tani jeton në Nju Jork. Pasi u rrit në një vend që ishte prapa Perdja e Hekurt, sopranoja luftoi në Itali si me tronditjen kulturore ashtu edhe me distancën nga familja e saj. Ajo gjithashtu duhej të punonte punë të çuditshme, të kujdesej për fëmijët dhe të kujdesej për të moshuarit.
“Por gjithmonë kam pasur parasysh se nëse ëndrra është e madhe, ndoshta edhe sakrificat dhe vështirësitë do të jenë të mëdha”, tha ajo.
Ajo trashëgoi një dhuratë për kujdes nga babai i saj, i cili ishte një oficer ushtarak dhe profesor i filozofisë: Ndonjëherë ndihesh i pashpresë, sepse jeta nuk është gjithmonë e bukur. Më tha se asgjë nuk është e pamundur. Dhe ju duhet të punoni shumë.
Jaho e konsideron fatin që vazhdoi të luante në “La Traviata” pasi u dashurua me atë operë në qytetin e saj në Tiranë, kryeqyteti shqiptar, në moshën 14-vjeçare. Ishte eksperienca e saj e parë me operën live dhe ajo u betua tek vëllai i saj i madh se ajo do të këndonte personazhin para se të vdiste. Deri më sot ajo ka kënduar 301 herë rolin e Violetës. Ajo tha se roli ishte bërë “më i pasur me përvojën e jetës”.
“Disi, kjo më shtyn të qëndroj në formë”, tha ajo.
Që nga viti 2012, ajo ka dhënë klasa masteri për studentët si në vendin e saj të lindjes, në Shqipëri, ashtu edhe në qytete si Londra, Parisi dhe Sydney, Australi. Ajo theksoi se epoka e Covid-it kishte nënvizuar cenueshmërinë e profesionit: “Zbuluam se nuk jemi asgjë – shtëpitë e operës u mbyllën.”
Regjisori bashkon gjithashtu dy operat e shkurtra duke shfaqur në skenë personazhe nga “Pagliacci” gjatë “Cavalleria Rusticana” dhe anasjelltas. “Gjithçka ka kuptim,” tha ajo. “Urrejtja e tyre, dashuria e tyre. Nuk e kuptoni ndryshimin në fund, edhe pse janë kompozitorë të ndryshëm.”
Dhe përderisa opera e Leoncavallos zbulon kufijtë e rrjedhshëm midis artit dhe jetës, zonja Jaho thotë se beson se një këngëtar duhet të jetë “i vërtetë në skenë” në mënyrë që t’i shërbejë muzikës. “Nëse nuk qan, duaje dhe buzëqesh si veten”, tha ajo./Marrë nga NewYorkTimes
