Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, njoftoi të hënën një pauzë në ndihmën ushtarake amerikane për Ukrainën, mes marrëdhënieve të tensionuara me homologun e tij ukrainas, Volodymyr Zelenski.
SHBA ka qenë furnizuesi më i madh i ndihmës mbrojtëse për Ukrainën që nga pushtimi i plotë i vendit nga Rusia në shkurt 2022, përveçse ka shërbyer si pika qendrore diplomatike rreth së cilës një koalicion i gjerë kombesh ka mbështetur Kievin kundër Moskës.
Por pauza në ndihmën ushtarake vjen pas kritikave gjithnjë e më të hapura nga Trump ndaj Zelenskit dhe zyrtarët e tij të lartë, në një kohë kur Ukraina ka kërkuar pikërisht të kundërtën, që SHBA të forcojë mbështetjen e saj përpara negociatave të paqes me Rusinë, të cilat po i shtyn përpara vetë Trump.
Pra, çfarë saktësisht ka ndaluar Trump, pse e ka bërë këtë dhe a mund të vazhdojë Ukraina të luftojë kundër Rusisë pa ndihmën e re ushtarake të SHBA?
Çfarë ndodhi?
Pas tensioneve në rritje me Zelenski, Trump pezulloi ndihmën ushtarake për Kievin, raportuan të hënën mediat amerikane, duke cituar zyrtarë të paidentifikuar të SHBA, të cilët këmbëngulën se presidenti nuk ishte i bindur që Zelenski ishte i përkushtuar ndaj paqes.
Lajmi për pezullimin erdhi disa orë pasi Trump shkroi në platformën e tij Truth Social, duke akuzuar Zelenskin se nuk dëshironte ta përfundonte luftën “për aq kohë sa ai kishte mbështetjen e Amerikës”.
Pezullimi do të vazhdojë derisa Ukraina të tregojë një angazhim për negociata paqeje me Rusinë, raportoi Associated Press, duke cituar një zyrtar të Shtëpisë së Bardhë që foli në mënyrë anonime.
Pse SHBA pezulloi ndihmën ushtarake?
Përpara pezullimit nga Trump dhe postimit në Truth Social, Zelenski kishte deklaruar se përfundimi i luftës në Ukrainë “është ende shumë, shumë larg”, gjatë një konference për shtyp në Kiev të dielën.
“Kjo është deklarata më e keqe që mund të ishte bërë nga Zelenski, dhe Amerika nuk do ta pranojë këtë për shumë gjatë!” u përgjigj Trump në Truth Social.
Zelenski u takua me Trump, zëvendëspresidentin e SHBA JD Vance dhe Sekretarin e Shtetit Marco Rubio në Zyrën Ovale të Shtëpisë së Bardhë më 28 shkurt. Toni i ndërveprimit të tyre me mediat u bë shpejt armiqësor kur Trump dhe Vance akuzuan liderin ukrainas se nuk ishte mjaftueshëm mirënjohës për ndihmën ushtarake që SHBA i kishte dërguar Kievit.
Një muaj pas inaugurimit të tij, Trump ka ndryshuar politikën e SHBA-së për luftën në Ukrainë, duke u treguar më i hapur për komunikim me liderin rus, Vladimir Putin. Muajin e kaluar, zyrtarë nga Uashingtoni dhe Moska u takuan për negociata paqeje në Arabinë Saudite, pa ftuar Ukrainën dhe Evropën që t’u bashkoheshin.
Kur Zelenski dhe aleatët e tij evropianë shprehën pakënaqësi për këtë, Trump e akuzoi presidentin ukrainas për nisjen e luftës, duke shkaktuar një shkëmbim të tensionuar fjalësh mes tij dhe Zelenski.
Pavarësisht tensioneve të fundit me Trump, Zelenski tha të dielën: “Mendoj se marrëdhënia jonë (me SHBA-në) do të vazhdojë, sepse është më shumë sesa një marrëdhënie e përkohshme.”
Pastaj erdhi njoftimi tronditës i Trump, se SHBA do të ngrinte të gjithë ndihmën ushtarake për Ukrainën.
Sa ndihmë ushtarake ka premtuar SHBA për Ukrainën?
Që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022, që shënoi fillimin e kësaj lufte, qeveria amerikane ka ndarë rreth 86 miliardë dollarë për t’i dërguar Ukrainës në ndihmë ushtarake nga buxhetet e Kongresit dhe Departamentit të Mbrojtjes (DoD), sipas përllogaritjeve të bëra nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS) me bazë në Uashington, duke përdorur dokumentet e buxhetit të DoD.
Paratë e ndara nga SHBA përdoren kryesisht për prodhimin e armëve që dërgohen në Ukrainë. Këto përfshijnë sisteme mbrojtjeje ajrore, raketa, helikopterë, tanke, sisteme mbrojtjeje bregdetare dhe jelekë antiplumb. Një pjesë e fondeve është gjithashtu e destinuar për të rimbushur rezervat e SHBA-së me armë dhe municione, të cilat u dërguan me shpejtësi në Ukrainë për ta ndihmuar atë në luftën kundër Rusisë.
Por më e rëndësishmja, shumica e fondeve që qeveria e SHBA-së ka ndarë për mbështetjen e mbrojtjes ushtarake të Ukrainës ende nuk janë disbursuar, sipas analizës së CSIS.
Çfarë saktësisht është pezulluar?
Potencialisht, dhjetëra miliarda dollarë ndihmë ushtarake.
Shtëpia e Bardhë ende nuk e ka sqaruar saktësisht se çfarë përfshin pezullimi, por në teori, ai mund të përfshijë ndalimin jo vetëm të ndihmës së ardhshme, por edhe të gjithë fondeve të ndara për të ndihmuar Ukrainën dhe që ende nuk kanë mbërritur në Kiev në formën e armëve apo ndihmës tjetër ushtarake.
Që nga marrja e detyrës, Trump nuk ka miratuar asnjë paketë të re ndihme për Ukrainën. Kështu që paketat e ndihmës që mund të pezullohen janë ato që ishin miratuar nga ish-presidenti Joe Biden.
Nga 86 miliardë dollarët e ndarë, vetëm 20.2 miliardë dollarë janë disbursuar realisht për Ukrainën, sipas analizës së CSIS.
Një shumë prej 28.6 miliardë dollarësh është e “angazhuar”, që do të thotë se Departamenti Amerikan i Mbrojtjes ka shpallur se si planifikon t’i përdorë fondet. Një pjesë tjetër prej 34.2 miliardë dollarësh është “e obliguar”, që do të thotë se qeveria ka nënshkruar kontrata për prodhimin e pajisjeve. Pezullimi mund të nënkuptojë që SHBA nuk do të lejojë që asnjë nga këto të arrijë në Ukrainë derisa Zelenski të përmirësojë marrëdhëniet me Trump.
Një pjesë e ndihmës së premtuar, rreth 2.7 miliardë dollarë, ka skaduar para se të përdorej, pasi nuk u veprua brenda afateve të përcaktuara gjatë miratimit të fondeve.
Dërgesat e planifikuara për vitin 2025 përfshinin municione për një lloj artilerie të quajtur haubica, si dhe sisteme mbrojtjeje ajrore, tha Mark Cancian, një ish-kolonel i Trupave Detare të SHBA dhe këshilltar i lartë në CSIS, për Al Jazeera.
Sa varet Ukraina nga armët e SHBA-së?
Jo aq sa dikur.
Ukraina është përpjekur gjatë luftës të rrisë kapacitetet e saj të prodhimit të mbrojtjes, njoftoi vitin e kaluar kryeministri i vendit, Denys Shmyhal.
Zelenski i tha gazetarit britanik Piers Morgan në një intervistë të publikuar më 4 shkurt se Ukraina tani prodhon 40 për qind të armëve që i nevojiten, ndërsa SHBA furnizon 30 për qind. “Mund ta imagjinoni çfarë do të ndodhte me ne pa këto 30 për qind vendimtare,” tha Zelenski për Morgan. Ukraina kryesisht prodhon dronë, sisteme të luftës elektronike dhe artileri, tha ai në një konferencë për shtyp më 19 shkurt.
Pjesa tjetër prej 30 për qind e armëve të Ukrainës vjen nga burime të tjera, përfshirë Evropën.
Por armët që SHBA ka furnizuar Ukrainën janë më vdekjeprurëset dhe më të avancuarat në arsenalin e kombit të Evropës Lindore.
A mund të vazhdojë Ukraina të luftojë pa SHBA-në?
Cancian tha se pa ndihmën ushtarake të SHBA-së, forcat ukrainase mund të mbijetojnë vetëm për dy deri në katër muaj përpara se Rusia të thyejë linjat e tyre të mbrojtjes.
“Pezullimi i dërgesave të ndihmës amerikane shkurton rreth gjysmën e furnizimeve të Ukrainës me armë, municione dhe pajisje. Në gjendjen aktuale, Ukraina mezi po qëndronte në vijën e frontit, ndërsa rusët po i godasin vazhdimisht dhe po bëjnë përparime të vazhdueshme, megjithëse me kosto të larta,” tha Cancian.
“Pa ndihmën ushtarake të SHBA-së, forcat ukrainase gradualisht do të humbin kapacitetin luftarak. Mendoj se ukrainasit mund të rezistojnë për dy deri në katër muaj përpara se linjat e tyre të mbrojtjes të shemben dhe rusët të çajnë përmes tyre.”
A mund ta mbulojë Evropa këtë boshllëk?
“Ndihma ushtarake evropiane deri më tani ka qenë përafërsisht e barabartë me atë të SHBA-së. Mbushja e boshllëkut të krijuar nga një pezullim i zgjatur i ndihmës amerikane do të kërkonte një angazhim shumë më të madh nga Evropa,” tha Cancian.
“Sidoqoftë, armët nuk shfaqen brenda natës. Do të duhet kohë që çdo angazhim i ri evropian të arrijë në Ukrainë, do të jetë e vështirë për Evropën të mbulojë menjëherë mungesën e furnizimeve me pajisje.”
Liderët evropianë kanë diskutuar kohët e fundit mënyrat se si mund t’i ofrojnë garanci sigurie Kievit. Gjatë një samiti sigurie të mbajtur në Londër të dielën, ku mori pjesë edhe Zelenskyy, kryeministri britanik Keir Starmer dhe disa liderë evropianë diskutuan mbi rëndësinë e vazhdimit të dërgesave të armëve në Ukrainë. Për më tepër, Starmer njoftoi një marrëveshje prej 1.6 miliardë paundësh, e cila do t’i lejojë Ukrainës të përdorë shumën për të blerë 5,000 raketa mbrojtjeje ajrore.
Megjithatë, mbetet e paqartë se sa ndihmë ushtarake do të jenë në gjendje të ofrojnë aleatët evropianë të Ukrainës dhe nëse do të arrijnë të mbushin boshllëkun e krijuar nga ndalimi i ndihmës nga Trump. Zelenski dhe liderët evropianë kanë pranuar se mbështetja e Uashingtonit është vendimtare për përfundimin e luftës në Ukrainë. “Për të mbështetur paqen në kontinentin tonë dhe për të pasur sukses, kjo përpjekje duhet të ketë një mbështetje të fortë nga SHBA,” tha Starmer pas samitit të së dielës.
Rreth 300 miliardë dollarë nga asetet e Bankës Qendrore të Rusisë u ngrinë nga SHBA dhe Evropa pas pushtimit të Ukrainës si një masë ndëshkuese. Tani, qeveritë evropiane si Polonia, Estonia, Lituania dhe Letonia po bëjnë gjithnjë e më shumë thirrje që këto fonde t’i transferohen Ukrainës. “Evropianët mund t’i përdorin ato për të blerë armë shtesë, por kjo do të ishte një ndryshim i madh politik,” tha Cancian.
Megjithatë, presidenti francez Emmanuel Macron ka kundërshtuar përdorimin e aseteve të ngrira ruse, nga frika se kjo do të shkelte parimin e imunitetit mbi asetet e huaja dhe do të largonte investitorët e huaj si Kina dhe Arabia Saudite.
Cilat janë reagimet ndaj pezullimit të ndihmës nga Trump?
Vendimi i Trump ka shkaktuar zemërim te demokratët.
Kongresmeni nga Pensilvania, Brendan Boyle, e quajti vendimin e Trump “të pamatur, të pambrojtshëm dhe një kërcënim të drejtpërdrejtë për sigurinë tonë kombëtare” në një deklaratë për shtyp të hënën.
“Kjo ndihmë u miratua nga Kongresi në mënyrë bipartizane, si Republikanët ashtu edhe Demokratët e kuptuan se qëndrimi pranë Ukrainës është qëndrim për demokracinë dhe kundër agresionit të Putinit,” shtoi Boyle.
Përfaqësuesi demokrat Dan Goldman tha se lëvizja e re e Trump është “një shantazh tjetër ndaj Presidentit Zelenski”./ Al Jazeera
