INVESTIGIMI/ Kush fshihet pas Vlora Marina , Samir Mane u fut dhe u tërhoq por apartamentet po shiten nën logon e Balfin Group , SKEMË me krushkun e Tom Doshit ?
Në letër, Shqipëria është mjaft e pasur. Vendi zotëron tokën ku ndodhen portet, si dhe pronat ngjitur tërheqëse për zhvilluesit. Por shumë nga këto lagje janë të populluara nga njerëz me të ardhura të ulëta, duke përfshirë pensionistë dhe të tjerë që jetojnë me të ardhura të kufizuara.
Lagjja “1 Maji” në qytetin bregdetar me diell të Vlorës në Adriatik duket mjaft e varfër, si një “favela” apo “lagje e varfër” me shtëpitë e saj modeste dhe të rrënuara. Disa nga këto ndërtesa duket se janë ngritur pa lejet e duhura dhe rrugët vuajnë nga asfalti i dobët, mungesa e gjelbërimit dhe trotuaret e keqmbajtura.
Megjithatë, vlera e vërtetë e vendbanimit qëndron në diçka krejtësisht të ndryshme – vendndodhjen e tij. Ndodhet ngjitur me portin, i cili po përjeton një transformim të plotë që nga fundi i vitit 2022. Porti nuk do të shërbejë më si zonë ankorimi për anijet tregtare të ndryshkura. Në vend të kësaj, planet parashikojnë që të shndërrohet në një marinë për jahte luksoze private, që u përgjigjet nevojave të elitës shqiptare, evropiane dhe ndërkombëtare që lundron në Adriatik dhe Mesdhe. Ky është Projekti i Marinës së Vlorës.
Në disa zona të lagjes, ndërtesat dhe komplekset e reja kanë zëvendësuar tashmë shtëpitë e vjetra. Këto zhvillime të reja pritet të ofrojnë strehim për të mbështetur rritjen e shpejtë të turizmit të qytetit. Por disa banorë po përjetojnë probleme në lagjen ngjitur me portin e Vlorës. Ata protestojnë në rrugë prej muajsh. Janë të pakënaqur me mënyrën se si bashkia i ka vlerësuar shtëpitë që synohet të rrënohen dhe thonë se duhet të paguhen më shumë për pronat e tyre dhe për shkak se janë në shënjestër të shpërnguljes.
Samir Mane dhe Geront Çela paditen në SPAK , si u zhvat porti i Vlorë për oligarkët e Vlora Marina
Ndërtimi i një rruge për të siguruar akses në zhvillimin e ardhshëm luksoz – i cili do të përfshijë hotele, ndërtesa apartamentesh, dyqane dhe një port – do të rezultojë në atë që banorët dhe qeveria vlerësojnë se të paktën 20 familje nga lagjja do të humbasin shtëpitë e tyre. Disa mund të mos marrin asnjë kompensim sepse u mungon dokumentacioni i duhur për të vërtetuar pronësinë.
“SI MUND T’I THONË NJË NËNE: DO TË TË HEDHIM JASHTË ME GJITHË GJËRAT E TUA? ÇFARË DO TË THOTË KJO?! KINI PAK RESPEKT! DO E HEDHIN JASHTË ME GJËRAT E SAJ PA MENDUAR FARE! KA LIGJE, KA SHTET – ÇFARË PO NDODH? ÇFARË VENDI ËSHTË KY?”
“ERDHËN NJË DITË DHE LANË NJË SHËNIM DUKE THËNË SE DO TË NA PRISHIN SHTËPINË. SI MUND TA PRISHIN SHTËPINË TIME?! JETOJ ME DY JETIMË. Ç’DUHET TË BËJ, KU TË SHKOJ? NUK E DI. NJË BULDOZER ERDHI PARA NJË JAVE. PARKUAM MAKINËN KËTU PËR TË MOS NA PRISHUR SHTËPINË”, THA MIMOZA ÇELAJ (61) DHE DJALI I SAJ MARIGLENI (29) , NDËRSA QËNDRONIN PARA SHTËPISË SË TYRE MODESTE NJËKATËSHE.
“KJO NUK PO BËHET PËR TË PËRFITUAR KOMUNITETI. ËSHTË NË DOBI TË ZOTËRISË QË PO NDËRTON RESORTIN. KJO RRUGË NUK I SHËRBEN KOMUNITETIT,” I THA IRL-SË LEONARD XHAKO (48), NJË FQINJ I MIMOZËS DHE MARIGLENIT.
Banorët thonë se nuk janë kundër investimeve të reja, por kërkojnë dëmshpërblim të drejtë nga shteti. Shumë njerëz u vendosën në lagje në kohën e regjimit komunist të diktatorit Enver Hoxha, kur shumë morën parcela toke ose shtëpi nga shteti.
Disa morën tokë në shenjë mirënjohjeje për kontributin e tyre në shoqëri, ndërsa të tjerëve iu dha ndihmë sepse ishin të varfër. Ata i paguanin shtetit një shumë minimale ndër vite dhe investuan në mirëmbajtjen e pronave të tyre nga 50 deri në 100 euro në muaj.
“NUK DUAN TË MË JAPIN HIPOTEKËN SEPSE, SIÇ THONË ATA, KAM RINOVUAR SHTËPINË. PO MIRË, Ç’DUHEJ TË BËJA? SHTËPIA ËSHTË 60-VJEÇARE, ÇATIA ISHTE GATI TË BINTE. I KAM PAGUAR QIRANË KËTIJ SHTETI PËR 32 VJET”, THOTË RUKIE SHABANI (72) TEKSA TREGON FOTOGRAFI TË FASADËS ME TULLA TË SHKATËRRUARA TË SHTËPISË.
Gazetaret i drejtuan tre pyetje Bashkisë së Vlorës me e-mail. Pyetëm bashkinë për çështjet që kanë të bëjnë me pronat e qytetarëve, banorë në këtë vendbanim, përgjigjen e tyre ndaj pretendimeve se rruga po ndërtohet për interesa të projektit të Marinës së Vlorës, dhe jo për nevojat e banorëve dhe komentet e tyre për pretendimet se bashkia po i injoron problemet që kanë. Bashkia u përgjigj në një e-mail të dërguar nga zyra e marrëdhënieve me publikun më 8 korrik:
“KY ËSHTË NJË INVESTIM PUBLIK I FINANCUAR NGA QEVERIA SHQIPTARE, I MIRATUAR NË VITIN 2020 SI ZGJATIM I RRUGËS ‘GJERG KASTRIOTI’ (TRANSBALLKANIKE) QË LIDHET ME PORTIN DETAR TË VLORËS, SI NJË SEKSION QË I SHËRBEN QYTETARËVE NË PËRGJITHËSI, POR EDHE BANORËVE TË KËTIJ RAJONI”.
Më pas, më 30 korrik, morëm një përgjigje shtesë bashkëngjitur me e-mail, të nënshkruar nga nënkryetari i Bashkisë Vlorë, Klevis Kaso, duke shpjeguar në detaje procesin e vlerësimit financiar dhe kompensimit të familjeve. Sipas tij, procedura e kompensimit për 30 shtëpi tashmë është miratuar nga bashkia, tre shtëpi janë në procedurë, 17 shtëpi nuk kanë ofruar dokumentacionin e duhur, ndërsa 9 të tjera janë ende në procedurë, por në institucione të tjera.
Shkurtimisht: Parregullsi të mundshme në projektin “Vlora Marina”.
– Duhej të kishte një proces konkurrues tenderimi për ndarjen e tokës shtetërore pranë portit.
– Është ndryshuar tërësisht një pjesë e kontratës ndërmjet Ministrisë së Financave të Shqipërisë dhe bashkimit të shoqërive që ka marrë koncesionin e portit.
– Grupi Balfin, i drejtuar nga miliarderi shqiptar Samir Mane, iu bashkua një kompanie të krijuar posaçërisht nga bashkimi i shoqërive që fitoi ofertën për koncesionin e portit, por dokumentet e tregojnë më vonë “Balfin”-in të tërhiqet prej saj.
Pavarësisht kësaj, “Balfin” vazhdon të pohojë në reklamat dhe në materialet e shitjes se “Vlora Marina” është projekti i vet dhe po ofron në mënyrë aktive apartamente për shitje.
Grupi i gazetarëve nga Tirana dhe Shkupi zotëron dokumentacionin e tenderit për Portin e Vlorës, i cili tregon detajet e kompanive që aplikuan për koncesionin e portit shtetëror në Vlorë përmes një partneriteti publik-privat. Ai përfshin gjithashtu informacione për kompanitë që fituan dhe ato që u skualifikuan nga tenderi.
Sipas Endrit Shabanit nga partia politike “Thurje”, i cili ka denoncuar këtë proces, ekziston mundësia që dy prej kompanive të kenë marrë pjesë në tender thjesht si “ekstra” për të krijuar iluzionin e konkurrencës. Kualifikimet – apo mungesa e kualifikimeve të dy kompanive – sugjerojnë se ka pasur parregullsi në dhënien nga qeveria Rama të të drejtave të tokës dhe të projektit në tërësi. Prania e dy “ekstrave” sugjeron mundësinë që fituesi të ishte paracaktuar edhe para shpalljes së tenderit, dhe se “ekstrat” nuk ishin pretendentë realë për projektin.
Është gjithashtu e paqartë pse një firmë britanike, e vetmja me përvojë në projektimin e marinave elitare – që ishte kusht i tenderit – u tërhoq nga ajo që dukej të ishte një sipërmarrje potencialisht fitimprurëse menjëherë pasi bashkimi i shoqërive nënshkroi kontratën me shtetin në 2021-shin.
Për më tepër, fituesit e tenderit morën më vonë tokë shtesë ngjitur me portin për ndërtimin e ndërtesave rezidenciale dhe tregtare – një detaj i papërmendur në tenderin fillestar. Madje iu dha edhe statusi i veçantë, i njohur si investitor strategjik, i cili u jep të drejta për tokën publike. Ata formuan gjithashtu një konsorciumi për realizimin e projkektit, por më vonë disa prej tyre u tërhoqën duke krijuar kushtet për përfshirjen e “Grupit Balfin”.
Një kallëzim që hedh dritë mbi këto parregullsi të mundshme është depozituar nga “Thurje”, pranë Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit në Tiranë (SPAK).
Tender i dyshimtë dhe tërheqje kompanish
Historia e projektit të Vlorës mund të gjurmohet në dhjetor 2020, kur një bashkim shoqërish e përbërë nga kompanitë shqiptare “Marina di Valona”, “Brunes” dhe “Ndregjoni”, dhe kompania britanike “Marina Projects Ltd.”, përgatitën një plan biznesi që ishte studim fizibiliteti. Synimi i tyre ishte sigurimi i koncesionit për portin e Vlorës, shndërrimi i tij në marinë turistike dhe ndërtimi i strukturave përreth.
Plani i biznesit i parë nga gazetarët e IRL-së dhe SHTEG.org, tregon se sipërmarrja e përbashkët planifikonte:
– Sigurimin e koncesionit të portit tregtar dhe shndërrimin e tij në një marinë turistike moderne;
– Zhvillimin e hapësirës publike përreth dhe lidhjen e saj me kalatën e Lungomares, zona kryesore e rekreacionit për këmbësorët në Vlorë;
– Zhvillimin e një zone tregtare rezidenciale pranë marinës.
Por në kohën kur u hartua plani, nuk kishte shpallje publike për konkurs për të fituar ndonjë tender për zhvillimin e zonës.
Vetëm një muaj më vonë, në fillim të vitit 2021, qeveria e Edi Ramës nëpërmjet Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë shpalli tenderin për dhënien e koncesionit për portin duke përdorur modelin e partneritetit publik-privat (PPP).
Tenderi u shpall më 6 janar 2021 dhe qëndroi i hapur për aplikantët deri më 26 shkurt 2021.
Fituesit të tenderit iu kërkua të projektonte një marinë moderne jahtesh, ta ndërtonte, ta menaxhonte dhe ta mirëmbante për 35 vjet. Aplikantëve iu kërkua të propozonin një investim prej jo më pak se 22.7 milionë eurosh (pa TVSH).
Dokumentacioni i tenderit që posedojnë SHTEG.org dhe IRL specifikon se të gjithë aplikantët e interesuar duhej të kishin përvojë në projektimin – siç theksohet – “të marinave të klasit botëror” (shih faqen 33). Kjo kërkesë renditet në kriterin IV.2. Por një sërë hyrjesh dhe daljesh në bashkimin e shoqërive që fitoi tenderin, sugjeron se disa nga kompanitë që ishin pjesë e aplikimit origjinal, ishin aty vetëm për të ndihmuar të tjerët të fitonin marrëveshjen. Ata nuk mbetën pjesë e projektit pasi bashkimi i shoqërive fitoi tenderin.
Tenderi pati tre oferta dhe fituesi u shpall në mars 2021. Ishte bashkimi i shoqërive i sipërpërmendur, i përbërë nga kompanitë Marina di Valona, Brunes, Ndregjoni, të gjitha kompani shqiptare, dhe Marina Projects Ltd. e Britanisë së Madhe, e cila kishte përgatitur planin e biznesit për vendndodhjen vetëm dy muaj e gjysmë më parë.
Bashkimi i shoqërive fituese propozoi një investim prej të paktën 22.8 milionë eurosh, pa TVSH, rreth 100,000 euro më shumë se minimumi i kërkuar. Dy kompanitë shqiptare që kishin aplikuar,
Albavia dhe Gjikuria, u skualifikuan.
Skualifikimi i Gjikurisë dhe Albavisë nga tenderi
Rruga e Balfinit drejt bashkimit dhe tërheqjes nga projekti i Vlorës filloi më 29 mars 2021, kur Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë shpalli fituesin e koncesionit dhe listoi kompanitë që u skualifikuan. Këto kompani ishin Albavia dhe Gjikuria.
Duke qenë se këto janë kompani vendase të rëndësishme që operojnë në tregun shqiptar, është e paqartë se si dështuan të dorëzojnë dokumentet standarde, si për shembull një raport auditimi financiar. Është gjithashtu e çuditshme pse morën pjesë në tender duke e ditur se kërkohej përvojë në ndërtimin e marinave të klasit botëror. Madje, Albavia propozoi një investim prej 2 milionë eurosh nën minimumin e parashikuar në tender.
Ftesa për tender kërkonte që aplikantët të plotësonin kriterin e mëposhtëm:
– Operatori ekonomik duhet të ketë përvojë të dëshmuar në projektimin dhe ndërtimin e marinave të klasit botëror, duke i lejuar ato të përmbushin standardet ndërkombëtare të industrisë dhe akreditimin.
Gjikuria dhe Albavia nuk arritën të provojnë përvojë në projektimin dhe ndërtimin e marinave të klasit botëror.
IRL dhe organizata e saj partnere OCCRP (Projekti i Raportimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit) në Tiranë i dërguan pyetjet e mëposhtme Gjikurisë dhe Albavisë në prill 2024:
Asnjë nga kompanitë nuk iu përgjigj IRL.
Një nga kompanitë e skualifikuara merr statusin e investitorit strategjik
Ndërsa tenderi për Marina Vlorën vazhdonte, Gjikuria mori pjesë pa dokumentacionin e nevojshëm, të cilët mungojnë në procesverbalin publik të aplikimit të kompanisë. Procesi i tenderit u zhvillua nga 6 janari 2021 deri më 26 shkurt 2021. Megjithatë, më 4 shkurt 2021, qeveria e Edi Ramës i dha Gjikurisë statusin e investitorit strategjik për një projekt në Himarë buzë detit Jon. Gjikuria dhe Coast to Coast (kompani në pronësi të familjes Gjikuria) u vendos të ndërtonin tre hotele dhe një vendbanim turistik me vila rezidenciale, me vlerë 56 milionë euro. Shteti e siguroi parcelën me qira nominale prej 1 euro.
Gjikuria dhe Coast to Coast premtuan se investimi në bashkinë e Himarës do të jetë 56.9 milionë euro.
57,502 metra katrorë tokë shtetërore për ndërtesa banimi
Në datën 29 mars 2021, në të njëjtën ditë që u shpall fituesi i tenderit të koncesionit të portit të Vlorës, Komiteti Shtetëror Shqiptar për Investimet Strategjike (KIS) i dha bashkimit të shoqërive fituese statusin e investitorit strategjik jo për marinën, por për pronën ngjitur, ku bashkimi i shoqërive mund të zhvillojë objekte akomodimi, hotele dhe shërbime të tjera. Vetëm zhvillimi i portit ishte objekt i tenderit fillestar. Statusi i investitorit strategjik është i rëndësishëm sepse është një nga mënyrat se si një kompani private ose bashkim shoqërish mund të ketë akses në marrjen me qira të tokës shtetërore me një kosto të ulët dhe të marrë shërbim më të shpejtë administrativ dhe lehtësim nga pagimi i taksave të caktuara komunale.
Me këtë vendim, katër shoqërive në bashkimin e shoqërive që fitoi tenderin për portin iu dha edhe qiraja në thelb falas- për një euro – për 57,502 metra katrorë tokë shtetërore ngjitur portit për të ndërtuar objekte banimi, objekte akomoduese dhe shërbime të tjera që mbështesin marinën. Kjo ndodhi pa asnjë shpallje të ndonjë tenderi për zhvillimin e pronave ngjitur portit.
Katër muaj më vonë, më 30 korrik 2021, Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë dhe bashkimi i shoqërive fituese nënshkruan marrëveshjen e koncesionit për portin, duke përdorur modelin e partneritetit publik-privat (PPP). Më pas, më 30 gusht 2021, shoqëritë e bashkimit të shoqërive themeluan një firmë me bazë shqiptare të quajtur “Marina Vlorë”. Më 3 shtator 2021 krijuan një tjetër shoqëri të përbashkët “Marina Residences Vlorë”, me pronësi të shpërndarë si më poshtë: “Marina di Valona” me 60%, “Brunes” me 20%, dhe “Ndregjoni” me 10%, dhe kompania britanike “Marina Projects Ltd.” në 10%.
Kjo kompani e dytë u krijua për të menaxhuar “investimet shtesë” të përmendura në marrëveshjen e koncesionit për projektin e marinës së Vlorës dhe mori në thelb falas një qira 20-vjeçare.
Kompani të veçanta – Njëra për portin, tjetra për ndërtesat
“Marina Vlorë” (kompania e marinës së jahteve)
“Marina Residences Vlorë” (kompani ndërtimore)
Pas fitimit të tenderit të portit të Vlorës, kompanitë krijuan dy subjekte të dallueshme. “Marina Vlorë” u krijua për të kryer ndërtimin dhe menaxhimin e portit të ri luksoz, ndërsa “Marina Residences Vlorë” u krijua për të menaxhuar zhvillimin e apartamenteve, akomodimeve dhe objekteve të tjera ngjitur me portin.
“Duhet të ketë një tender tjetër”
Bazuar në vendimin e Komitetit Qeveritar Shqiptar për Investimet Strategjike për dhënien e statusit të investitorit strategjik për konsorciumin, Qeveria e Edi Ramës miratoi nënshkrimin e një kontratë qiraje më 13 tetor 2021. Kjo kontratë ndërmjet Ministrisë së Financës dhe Ekonomisë dhe koncesionarëve të marinës, mbulon 57,502 m² tokë shtetërore për projektet shtesë, si apartamente.
Në deklaratën e Qeverisë thuhet:
BASHKIMI I SHOQËRIVE, “MARINA DI VALONA” , “BRUNES”, “NDREGJONI” DHE “MARINA PROJECTS” LTD ËSHTË FITUES I KONCESIONIT NË PORTIN VLORË. NË SHTESË TË INVESTIMEVE QË DO BËJË NË LIDHJE ME KONCESIONIN, QIRAMARRËSI PLANIFIKON TË INVESTOJË, NËPËRMJET NJË SUBJEKTI PËR QËLLIME TË VEÇANTA TË KRIJUAR PËR KËTË QËLLIM, EDHE DISA STRUKTURA SHËRBIMESH DHE STRUKTURA MBËSHTETËSE ME FOKUS TURIZMIN, SI DHE NGRITJEN E DISA NDËRTIMEVE ME NATYRË CIVILE, KOMERCIALE APO AKOMODUESE.
Këto hapa që në thelb çuan në dhënien falas të tokës shtetërore, ngritën dyshime nga kundërshtarët e Ramës për qëllimin e vërtetë të projektit. Duket se qëllimi i paparalajmëruar i qeverisë ishte më shumë sesa thjesht transformimi i portit tregtar në një marinë jahtesh; ai përfshinte gjithashtu ndërtimin e ndërtesave të reja luksoze që do të ishin pjesë e paparalajmëruar e marrëveshjes së portit.
“KY ARSYETIM I DHËNË NGA QEVERIA TË LË PËRSHTYPJEN SE SIGURIMI I KONCESIONIT PËR PORTIN ISHTE PARAKUSHT PËR MARRJEN E 57,502 METRAVE KATRORË SHTESË TË TOKËS SHTETËRORE, QË NË THELB ÇOI NË DHËNIEN ME QIRA TË TOKËS PËR 1 EURO”, THA ENDRIT SHABANI, PRESIDENT I NISMËS “THURJE”.
Pasi mësoi se toka shtetërore ishte dhënë pa një tender konkurrues të shpallur dhe administruar siç duhet, IRL dhe Shteg shqyrtoi Ligjin Shqiptar për Koncesionet dhe Partneritetet Publiko-Privat Dokumentet e qeverisë shqiptare thonë se është i nevojshëm një tender i ri në disa raste të koncesioneve PPP në Shqipëri. Ligji, në nenin 31, paragrafi 4, thotë:
NDRYSHIMET E KUSHTEVE THELBËSORE TË KONTRATËS, QË NUK PARASHIKOHEN NË DOKUMENTACIONIN E TENDERIT DHE/OSE NË VETË KONTRATËN, KËRKOJNË ZBATIMIN E NJË PROCEDURE TË RE TË DHËNIES SË KONTRATËS SË KONCESIONIT/PARTNERITETIT PUBLIK PRIVAT
Në takimin me Shabanin e partisë politike “Thurje”, gazetarët e IRL-së e pyetën nëse kjo çështje është trajtuar në kallëzimin që partia ka bërë në SPAK.
“FAKTI QË ATYRE IU DHANË POTHUAJSE 58,000 M² TOKË DITËN KUR MORËN PORTIN, VË NË DYSHIM TË GJITHË PROCESIN. KJO SUGJERON SE DISA BIZNESMENË MUND TË KENË PASUR AKSES NË INFORMACIONE TË PRIVILEGJUARA, GJË QË DO TË ISHTE SHKELJE E LIGJIT”, THA SHABANI.
“KJO PARAQET TREGUESIN E PARË TË PALIGJSHMËRISË DHE NGRE DYSHIME SE I GJITHË PROJEKTI MUND TË JETË PJESË E NJË SKEME KORRUPTIVE,” THA AI.
Në kallëzimin e “Thurje”-s te SPAK-u, paditësit argumentojnë se shpallja e fituesit të koncesionit të portit ishte fshehurazi pjesë e një plani që konsorciumi ta përdorte më pas për të marrë me qira një tokë shtetërore ngjitur me portin për një çmim nominal 1 euro.
“Thurje” argumentoi gjithashtu se fituesit mund të kenë pasur akses të hershëm në informacion të privilegjuar në lidhje me detajet e plota të tenderit, të tilla si disponueshmëria e tokës ngjitur për të zhvilluar banesa luksoze, informacion që nuk ishte i disponueshëm për të tjerët në publik ose ofertues të tjerë.
“MEGJITHATË, QË NGA MOMENTI I PUBLIKIMIT TË KËSAJ KONTRATE DHE DOKUMENTACIONIT TË TENDERIT, LINDIN DYSHIME NËSE KY INFORMACION ISHTE I NJOHUR PËR TË GJITHË OPERATORËT E INTERESUAR, TË CILËT PO TË ISHIN TË INFORMUAR PËR TË GJITHA KUSHTET, MUND TË KISHIN MARRË PJESË NË TENDER. DUKE VEPRUAR NË KUNDËRSHTIM ME DISPOZITAT LIGJORE NË KËTË RAST, KA MUNDËSI TË JETË SHKELUR PARIMI I BARAZISË PËR PJESËMARRJE NË TENDERA PUBLIKË, DUKE I SHKAKTUAR DËM INTERESAVE LIGJORE TË SHTETIT”, THUHET NË KALLËZIMIN E “THURJE-S”.
Padia dhe dyshimet për falsifikim
Partia “Thurje” filloi si një lëvizje studentore kundër korrupsionit në vitin 2018 dhe fitoi disa vende në këshillat bashkiakë në zgjedhjet lokale të 2023-shit. “Thurje” nuk është i vetmi grup që ankohet zyrtarisht për korrupsion të mundshëm në koncesionin e portit të Vlorës.
Më parë, dega e Partisë Demokratike të opozitës në Vlorë kishte raportuar shqetësime në SPAK, por fokusi i tyre ishte te oferta financiare e konsorciumit të përzgjedhur në krahasim me ofertat e dy firmave shqiptare të skualifikuara, të cilat Partia Demokratike pretendonte se kishin një ofertë më të mirë. Nuk ka asnjë informacion për rezultatin e kallëzimit të Partisë Demokratike.
“DUKE PASUR PARASYSH KOHËN E DY KONTRATAVE, VLEN TË HETOHET NËSE KOMPANIVE TË PËRFSHIRA NË TENDER IU ËSHTË DHËNË INFORMACION I PRIVILEGJUAR PËR RRETHANAT E PLOTA TË TENDERIT, GJË QË MUND TË PËRBËJË VEPËR PENALE. GJITHASHTU, DUHET TË HETOHET NËSE NDRYSHIMI NË PRONËSI I “MARINA RESIDENCES VLORË” SHKEL DISPOZITAT E LIGJIT 125/2013”, THUHET NË PARASHTRIMIN E “THURJE”-S NË SPAK.
“TEKSTI ËSHTË NDRYSHUAR DHE NE E KONSIDEROJMË KËTË SI FALSIFIKIM. ISHTE FALSIFIKIM I PARAMENDUAR, JO NJË AKSIDENT, QË KRIJOI MUNDËSINË PËR MANIPULIMIN QË PASOI”, THA SHABANI.
Ajo që pasoi ishte një ndryshim i partnerëve brenda kompanisë “Marina Residences Vlorë”, ku konsorciumit iu bashkua “Grupi Balfin” i Samir Manes.
Edhe pse “Balfin” nuk ishte fillimisht pjesë e “Marina Residences Vlorë”, “Balfin” iu bashkua kompanisë pasi dy të tjera u larguan.
Subjekti për qëllime të veçanta (SPV) për ndërtesat e banimit
“Investigative Reporting Lab” zbuloi gjithashtu se ka kërkesa specifike që duket se nuk janë përmbushur gjatë dy marrëveshjeve. Pasi një operatori ekonomik ose konsorciumi i jepet një koncesion përmes një partneriteti publik-privat – ndonjëherë kërkohet të formohet një Subjekt për Qëllim të Veçantë (SPV).
Kjo rregullohet nga Ligji Shqiptar 125/2013 për Koncesionet dhe Partneritetet Publike-Private (PPP). Subjekti me qëllim të veçantë (SPV) përkufizohet si një firmë private me seli në Shqipëri, e krijuar nga fituesi i disa tenderave dhe si pjesë e një partneriteti publik-privat.
Në Vlorë u zhvillua një tender vetëm për një koncesion 35-vjeçar porti nëpërmjet një PPP-je. Kështu, një SPV mund të ishte formuar për atë projekt. Prona shtetërore prej 57,502 m² pranë portit nuk ishte pjesë e këtij tenderi, por u dha në bazë të statusit të dhënë konsorciumit si investitor strategjik. Megjithatë, atëherë konsorciumi nuk duhet të ishte në gjendje të formonte një SPV për pronën ngjitur portit.
Neni 39, paragrafi 2 i Ligjit për Koncesionet dhe PPP-të thotë:
SUBJEKTI PËR QËLLIME TË VEÇANTA MUND TË MARRË PJESË VETËM NË REALIZIMIN E NJË KONTRATE KONCESIONI/PARTNERITETI PUBLIK PRIVAT, PËR TË CILËN AI ËSHTË THEMELUAR.
Ministria e Financave dhe Ekonomisë e listoi “Marina Residences Vlorë” si një kompani SPV.
Gazetarët u konsultuan me një eksperte ligjore në Tiranë për të sqaruar këtë situatë.
Juristja Elvana Tivari tha se SPV-ja mund të formohet vetëm në raste të tenderit dhe koncesioneve.
“SPV ËSHTË NJË SHOQËRI E THEMELUAR ENKAS PËR TË LIDHUR DHE ZBATUAR KONTRATËN PËRKATËSE TË NJË KONCESIONI APO PARTNERITETI PUBLIK-PRIVAT (PPP). OFERTUESI I SUKSESSHËM, ZAKONISHT NJË KONSORCIUM SHOQËRISH, THEMELON SPV-NË PASI TË JETË DHËNË KONTRATA, POR PARA SE AJO TË JETË NËNSHKRUAR. SPV-JA ËSHTË AJO QË NËNSHKRUAN KONTRATËN ME AUTORITETIN PROKURUES”, SHPJEGON TIVARI.
E pyetëm edhe nëse SPV-ja mund të formohet në raste kur ndonjë subjekt merr statusin e investitorit strategjik? Ajo iu përgjigj:
“LEGJISLACIONI PËR INVESTIMET STRATEGJIKE NUK E PARASHIKON NË MËNYRË TË SHPREHUR SPV-NË SI NJË INSTRUMENT QË PËRDORET NË RASTE TË TILLA.”
Të kesh statusin e një subjekti SPV mund të nënkuptojë akses më të lehtë në disa burime krediti, por gazetarët nuk gjetën prova që do të mbështesnin pretendimin e Shabanit se ky status ndikon edhe në ndryshimin e strukturës së pronësisë në kompaninë “Marina Residences Vlorë”.
Më 22 korrik, pyetëm SPAK-un nëse po shqyrtonin kallëzimin e “Thurje”-s. Një javë më vonë, zëdhënësja Suela Çollaku u përgjigj: “Nuk kemi asnjë informacion apo koment për të ndarë me median”.
Megjithatë, gazetarët konstatuan se SPAK ka nisur një hetim.
“JEMI TË KUFIZUAR NË NDARJEN E INFORMACIONIT TË KËRKUAR, SI PASOJË E FSHEHTËSISË HETIMORE TË HETIMIT TË NISUR NGA PROKURORIA”, NJOFTOI MINISTRIA GAZETARËT PASI ATA I KËRKUAN INSTITUCIONIT T’U SIGURONTE DOKUMENTET KU KOMPANITË FITUESE TË TENDERIT. MARINA KONFIRMON SE ATA KANË PËRVOJË NË NDËRTIMIN E MARINAVE TË KLASIT BOTËROR
Ministria refuzon të komentojë mbi akuzat
Pas dyshimeve se mund të ketë pasur ndryshime në dokumentacion që rezultojnë me falsifikim, IRL dhe SHTEG i kërkoi një koment Ministrisë së Financave të Shqipërisë.
Ne pyetëm:
1. Cili është reagimi juaj ndaj akuzave të “Thurje”-s për falsifikim?
2. Si e shpjegoni ndryshimin në fjalinë e sipërpërmendur? Pse Ministria e Financave e ndryshoi tekstin nga ajo që ishte në vendimin e Qeverisë?
Në janar 2024, Ministria e Financave dhe Ekonomisë u nda në dy ministri të veçanta. Më 18 korrik, Ministria e Financave na njoftoi se për shkak të kësaj ndarjeje do t’i adresonin pyetjet tona në Ministrinë e Ekonomisë. Një javë më vonë, Ministria e Ekonomisë në vend që të jepte një përgjigje konkrete për akuzat për falsifikim dhe ndryshimin e fjalisë, deklaroi se roli i tyre “nuk është të interpretojnë dokumentet” dhe se nuk do të komentojnë për këtë çështje.
“INFORMACIONI QË KËRKONI (NJË KOMENT PËR PYETJET) NUK I PËRKET KATEGORISË SË “INFORMIMIT PUBLIK”, NA THA MATILDA BALLIU, KOORDINATORE E INFORMACIONIT, PA SHPJEGUAR PSE INFORMACIONI NUK ISHTE PUBLIK
Tërheqja e kompanisë britanike me përvojë në dizenjimin e marinave të klasit botëror
Shfaqja dhe tërheqja e shpejtë e një kompanie britanike është veçanërisht e rëndësishme, pasi IRL-ja shqyrtoi dhënien e koncesioneve në portin e Vlorës dhe transferimin e tyre në një bashkim shoqërish private.
Marina Projects Ltd. ishte një kompani me rëndësi të jashtëzakonshme për sipërmarrjen e përbashkët fituese, sepse ishte e vetmja që mund të tregonte se kishte përvojën e kërkuar në projektimin e marinave të klasit botëror përmes një portofoli, kriter kyç për marrjen e koncesionit. Në parashtrimet e saj drejtuar institucioneve shqiptare, kompania raportoi adresën e saj në Britaninë e Madhe si “Suite 8 Bourne Gate, 25 Bourne Valley Road, Poole, Dorset, BH12 1DY”, me adresë ëeb-i “marinaprojects.com”. Geoff Phillips është renditur si pronar.
Por pas nënshkrimit të kontratës së qirasë 1 euro për tokën ngjitur portit mes shtetit dhe koncesionarëve, Marina Projects Ltd. u tërhoq papritur nga marrëveshja e favorshme e biznesit në Vlorë pas pothuajse dy muajsh, pa dhënë asnjë shpjegim për publikun.
Dokumentet në lidhje me strukturën e pronësisë tregojnë se britanikët u larguan nga Bashkimi i Shoqërive të marinës së Vlorës më 15 nëntor 2021
Në muajin në vijim, Marina Projects Ltd. u tërhoq nga Marina Residences Vlorë. Menjëherë pas kësaj, edhe kompania shqiptare Ndregjoni u largua nga Marina Vlorë më 6 janar 2022. Të nesërmen Ndregjoni u tërhoq edhe nga Marina Residences Vlorë.
Kompania shqiptare “Marina di Valona”, në pronësi të biznesmenit shqiptar Geront Çela, pjesë e Bashkimit të Shoqërive dhe njëkohësisht pronare e “Brunes”, shfaqet si blerëse e aksioneve të “Marina Projects Ltd” dhe “Ndregjoni” në të dyja kompanitë. Kjo i lë “Marina di Valona” dhe “Brunes” si të vetmet kompani që janë pjesë e projektit Marina dhe Marina Residences Vlorë, projektit ngjitur.
IRL dhe SHTEG i dërguan pyetje Marina Projects Ltd. më 17 qershor 2024, duke pyetur pse u tërhoqën nga projekti në Vlorë, dhe kujt dhe për sa para ia shitën pjesën e tyre në konsorcium? Nuk morëm përgjigje.
Më pas, më 20 qershor, IRL dhe SHTEG i dërguan më shumë pyetje Marina Projects Ltd, duke pyetur nëse i kishin ofruar apo ende ofrojnë ekspertizë dikujt në Shqipëri për ndërtimin e marinës? As për këtë pyetje nuk morëm përgjigje.
Në dokumentet e tenderit për dhënien me koncesion të portit thuhet se, nëse njëra nga shoqëritë në Bashkimin e Shoqërive tërhiqet, autoriteti kontraktor mund të zgjasë kontratën me një subjekt tjetër nga Bashkimi i Shoqërive “me kusht që ai të zotërojë kapacitetet ligjore, ekonomike, financiare dhe teknike për të zbatuar kontratën, përndryshe, autoriteti kontraktor mund të tërhiqet nga kontrata.”
Pas tërheqjes së kompanive, të vetmet kompani që kishin mbetur për të zbatuar tenderin e dhënë për koncesionin e portit nëpërmjet një PPP-je, ishin kompanitë vendase shqiptare Marina di Valona dhe Brunes. Megjithatë, rekordet e këtyre kompanive tregojnë se u mungon përvoja në ndërtimin e marinave elitare.
“NË BAZË TË INFORMACIONEVE QË KEMI, KONCESIONARËT AKTUALË NUK I PLOTËSOJNË KUSHTET FILLESTARE TË TENDERIT TË SHPALLUR PUBLIKISHT”, THA PËR IRL-NË SHABANI, KRYETAR I THURJES.
Kush do ta ndërtojë marinën në Vlorë?!
Nëse kompanitë që i mbeten konsorciumit që fitoi tenderin për ndërtimin e marinës turistike për jahte nuk kanë përvojën e nevojshme, a është shkelur tenderi dhe a duhet ta zgjidhë shteti kontratën?
Më 18 korrik, gazetarët i shkruan Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë, autoritetit përgjegjës për tenderin e portit, duke pyetur se cilat kompani mbeten në Marina Vlorë dhe cilat prej tyre kanë përvojën e duhur për të ndërtuar marina elitare dhe për të realizuar projektin.
Ata u përgjigjën se “nuk është kompetencë e Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë t’i përgjigjet kësaj pyetjeje”. Ministria na siguroi se pyetjet tona i janë përcjellë Qendrës Kombëtare Shqiptare të Biznesit (QKB), dhe deri në ditën e publikimit të këtij shkrimi nuk morëm asnjë përgjigje nga ky institucion.
Dokumente që tregojnë se kontrata për blerjen dhe shitjen e 10% të aksioneve të zotëruara nga firma britanike Marina Projects Ltd në Marina Vlorë u përfundua më 30 nëntor 2021 dhe u ble nga kompania shqiptare Marina di Valona, pjesë të ndërmarrjes së përbashkët. Deri në atë moment, Marina di Valona zotëronte 60% të pronës, por pas blerjes, pronësia e saj u rrit në 70%. Dokumentet tregojnë se shuma e shitjes ka qenë 2,000 euro.
Por pavarësisht këtyre ndryshimeve, më 1 dhjetor 2023, kompania britanike Marina Projects Ltd. shpalli në faqen e saj diçka që nuk përputhet me dokumentet që ka parë IRL-ja.
Marina Projects Ltd tha se në kuadër të një Bashkimi Shoqërish , kishte fituar një tender për ndërtimin e një marine në Vlorë. Por kjo kompani ishte tërhequr nga projekti dy vjet më parë, në 2021-shin.
Marina Projects Ltd nuk iu përgjigj kërkesave për të shpjeguar këtë mospërputhje.
Ndërkohë, një incident ekologjik ndodhi në kantierin e portit të Vlorës ku janë në ndërtim e sipër themelet e objekteve akomoduese, pasi ujëra të ndotura u derdhën në gjirin e Vlorës. Siç tregoi një video e transmetuar në Instagram më 21 gusht 2024, këto ishin ujëra të zezanga kantieri i ndërtimit që po hidheshin në detin Adriatik vetëm pak metra larg vendi i ndërtimit.
Titulli i videos ishte: “Ndotja në portin e Vlorës në mes të sezonit turistik. Askush nuk mban përgjegjësi.”
Zyra e “Vlora Marina” reagoi ndaj kësaj videoje duke mohuar që bëhej fjalë për ujëra të zeza. Sipas tyre, ujërat e hequra nga kantier ishin ujë shiu.
Disa nga lajmet në platformat e lajmeve në internet u zhdukën menjëherë pasi publikuan lajmin për rastin e ujit të ndotur. Kështu ndodhi me faqen zeri.al që u fshi në mënyrë misterioze.
Samir Mane hyn në Marina Residences Vlorë, më pas largohet
Tërheqja e kompanive nga projekti nuk u kufizua vetëm në ndërmarrjen e përbashkët të krijuar posaçërisht për ndërtimin e marinës, por ndodhi edhe brenda kompanisë së krijuar për ndërtimin e objekteve akomoduese pranë marinës.
Në janar 2022, kompania Ndregjoni u tërhoq nga Marina Residences Vlorë.
Kontrata e blerjes tregon se blerësi i 10% të aksioneve të Ndregjonit është sërish Marina di Valona, e njëjta kompani që bleu aksionet e British Marina Projects Ltd. Çmimi i blerjes ishte 1 euro (100 lekë shqiptare).
Në këtë mënyrë, Marina di Valona, në pronësi të Geront Çelës, fitoi 80% të pronësisë së Marina Residences Vlorë. Pjesa e mbetur prej 20% i përket Brunes, një kompani simotër e Marina di Valona.
Më pas, në qershor 2022, Grupi Balfin i Samir Manes hyri në biznes në Vlorë, duke blerë 10% të aksioneve të Marina Residences Vlorë, kompania përgjegjëse për ndërtimin e projektit të banesave luksoze. Si ndodhi?
Vendimi u mor në një mbledhje të shoqërive anëtare të Marina Residences Vlorë më 15 qershor 2022, pasi Balfin fillimisht shprehu interesin për t’u bërë ortak dhe për të injektuar kapital të ri në “Marina Residences Vlorë”, tregojnë regjistrimet me shkrim të takimit. Bashkëpronarët e atëhershëm ranë dakord, duke rezultuar që Marina di Valona të shiste 8% të aksioneve të saj dhe Brunes 2% te “Balfin”.
Ky transaksion e bëri “Balfin”-in pronarin e 10% të “Marina Residences Vlorë” për rreth 30,000 euro. Hyrja e “Balfin”-it të Samir Manes u regjistrua zyrtarisht në Qendrën Kombëtare të Biznesit të Shqipërisë më 24 qershor 2022.
“Balfin”, “Brunes” dhe “Marina di Valona”,bashkëpronarë të “Marina Residences Vlorë”, organizuan në gusht 2023 një ceremoni zyrtare për të promovuar publikisht partneritetin e tyre dhe të gjithë projektin e Marinës së Vlorës, duke përfshirë portin dhe të gjithë kompleksin me apartamente, një hotel, ndërtesa banimi, dhe hapësirë tregtare.
“Balfin”-i filloi të ofrojë apartamente për shitje dhe hapi një zyrë shitjeje për projektin e saj shqiptar në qendër të Shkupit, kryeqyteti i Maqedonisë së Veriut.
Më pas, institucionet shtetërore shqiptare dhanë leje për ndërtimin e tre ndërtesave (D4, C3 dhe C5) nga 14 ndërtesa të planifikuara që përbëjnë projektin e Marinës së Vlorës.
Por vetëm 4 muaj pas ceremonisë promovuese, në dhjetor 2023, më pak se një vit e gjysmë pasi u bashkua, “Balfin” u largua nga “Marina Residences Vlorë”.
Kjo tërheqje ndodhi pas një takimi të ortakëve brenda “Marina Residences Vlorë”, më 6 dhjetor 2023, në selinë qendrore të shoqërisë së përbashkët në Tiranë. Sipas procesverbaleve të mbledhjes që ka siguruar IRL-ja, pika e parë e rendit të ditës ishte se “ortaku Balfin ka shprehur vullnetin e tij për dal nga Shoqëria nëpërmjet revokimit të vendimit të Asamblesë së Përgjithshme të Shoqërisë me datë 15.06.2022”. Në dokument nuk jepet arsyeja e vendimit të “Balfin”-it të Samir Manes. Gjithashtu nuk sqarohet nëse “Balfin” ruan të drejtat për ndonjë nga tre ndërtesat për të cilat janë dhënë lejet e ndërtimit, bazuar në marrëveshjet e brendshme brenda “Marina Residences Vlorë” me bashkëpronarët e tjerë. Por qëndrimi publik i “Balfin”-it në zyrën e shitjeve në Vlorë dhe në reklama është se kompania mbetet e përfshirë.
Pas kësaj, vetëm Marina di Valona dhe Brunes mbetën në Marina Residences Vlorë, pavarësisht pranisë së “Balfin”-it në zyrën e shitjeve në Vlorë dhe në reklamat në Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut.
Të dhënat e qeverisë shqiptare tregojnë se as “Balfin” dhe as Samir Mane nuk kanë ndonjë pronësi në “Marina Residences Vlorë”.
Megjithatë, faqja zyrtare e “Grupit Balfin” ende pretendon se Marina e Vlorës është projekti i tyre:
“MARINA E VLORËS SHQUHET SI NJË NGA PROJEKTET MË AMBICIOZE TË NDËRMARRA NGA GRUPI BALFIN, ME SYNIMIN PËR TA POZICIONUAR QYTETIN E VLORËS SI NJË DESTINACION TË SPIKATUR PËR JAHTET LUKSOZE NË RRUGËT NDËRKOMBËTARE, DUKE KONKURRUAR DREJTPËRDREJT ME MARINAT E KRIJUARA RAJONALE”, THUHET NË FAQEN E BALFIN-IT.
Në fillim të korrikut, gazetarët e IRL-së vizituan zyrat e Marinës së Vlorës, që ndodhen vetëm njëqind metra larg kantierit të ndërtimit në Vlorë. Kur pyetëm agjentin e shitjes se kush do të jetë përgjegjës për ndërtimin e godinave në Marinën e Vlorës, ai u përgjigj: “Projekti po ndërtohet nga Balfin”.
Ai na dha material reklamues për apartamentet në dispozicion dhe kërkoi adresat tona të e-mailit për të dërguar ofertën e plotë. Materiali shfaqte dukshëm emrin “Grupi Balfin”. Agjenti na informoi gjithashtu se ndërtimi i ndërtesave të para është planifikuar të fillojë në shtator 2024.
Edhe në muajt e nxehtë të verës, gjatë pikut të sezonit turistik, makinat e ndërtimit në lagjen “1 Maji” në Vlorë punonin pa ndërprerje. Zhvillimi i një rruge të re që të çon në portin elitar ishtë në zhvillim të plotë. Banorët, shtëpitë e të cilëve janë planifikuar për prishje, na thanë se buldozerët mund të mbërrijnë në çdo moment, megjithëse disa kanë arritur të sigurojnë një vonesë deri në fund të gushtit.
“OSE DO TË FUTEM NË KOVËN E BULDOZERIT DHE TË MË HEDHIN NË KOSH SË BASHKU ME PLEHRAT, OSE DO TË SHKOJ TË JETOJ BUZË DETIT NËN NJË ÇADËR, SEPSE NUK KAM KU TË SHKOJ,” I THA BANORJA RUKIE SHABANI GAZETARËVE TË IRL-SË ME NË DUAR NJË GRUMBULL DOKUMENTESH TË VJETRA, FATURA DHE URDHRA GJYQËSORE PËR SHTËPINË E SAJ TEKSA LARGOHESHIN NGA VENDBANIMI PËR HERË TË FUNDIT.
Vlera e përgjithshme me të cilën vlerësohen shtëpitë e vjetra është rreth 500 euro për metër katror. Vetëm disa qindra metra larg vendbanimit, tashmë ofrohen në shitje apartamente të pandërtuara në kompleksin Marina të Vlorës me vlerën 2,500 euro për metër katror. Burimi: shteg.org
